کد مطلب:16808 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

معياري كه بتوان يك قرائت را از دين قبول كرد، چيست؟ آيا اختلاف نظر مراجع تقليد در احكام به علت قرائت هاي مختلف از دين است؟

در رابطه با مسأله اختلاف قرائت از دين توجه به چند نكته لازم است: 1- همه معارف ديني اختلاف بردار نيستند؛ بلكه اساساً معارف ديني را مي توان به دو بخش عمده تقسيم كرد: {Tالف) ضروريات و قطعيات دين:T} مسائل ضروري و قطعي دين جاي هيچ گونه تكثر و اختلاف قرائت ندارد. اين امور بسيار زياد است؛ از جمله آنها: اصل توحيد؛ يعني، اعتقاد به وجود خداوند، يكتايي ذات خدا، توحيد در خالقيت، توحيد در ربوبيت تكويني، توحيد در ربوبيت تشريعي و توحيد در عبادت و پرستش، اصل نبوت، اصل معاد، وجوب نماز، روزه، جمع و بسياري از مسائل ديگر. {Tب ) مسائل غيرقطعي و غيرضروري:T} اين امور غالباً در جزئيات پديد مي آيد؛ مثلاً همه مي دانند كه نماز صبح دو ركعت است و آن را بايد بين الطلوعين به جا آورد و حمد و سوره در آن بايد جهراً قرائت شود؛ اما آيا مي توان در قنوت آن دعا را به غير زبان عربي خواند يا نه؟ اين مسأله قطعي و ضروري نيست و ممكن است دلايل معتبر كشف و استنباط حكم ابهاماتي را براي متخصص در استنباط پديد آورد و لاجرم موجب دو استنباط متفاوت يا عمل به احتياط شود. بنابراين اگر اختلافي هست، در حوزه غير ضروريات و غيرقطعيات است. البته اين امور نيز درجات مختلفي دارند و برخي ادله ظني معتبر نسبتاً واضح و روشني دارند كه مانع اختلاف فهم واستنباط مي شود؛ ولي هر اندازه يك موضوع فاصله بيشتري با قطعيات پيدا كند و ابهامات افزون تري داشته باشد، به طور طبيعي در دام اختلاف برداشت بيشتري قرار مي گيرد. ليكن بايد توجه داشت كه در اين صورت هم بايد مجموع ادله شرعي را از طريق منطق و روش فهم ديني بررسي كرد و متخصصانه و كارشناسانه در باب آن نظر داد. 2- وجود اختلاف در پاره اي از فهم ها و قرائت ها لزوماً به معناي حقانيت يا بطلان همه آنها و به تعبير ديگر به معناي ارزش صدق(Truthvalve) مساوي و يكسان نيست. چقدر اشتباه است كه برخي از انديشه هاي فيلسوفان واسلام شناسان برجسته اي چون علامه طباطبائي، شهيد مطهري... را با پندارهاي شاگردان مكتب پوپر و هايه گر، گرويچ و... برابر نهاده و مي گويند اين يك قرائت و آن يك قرائت ديگر است!! به طور قطع در ميان دو فهم متناقض يكي صادق و ديگري كاذب است. نه هر دو را صادق توان دانست و نه هر دو را كاذب. 3- هر رشته اي از معارف و دانش ها داراي منطق و روش شناسي(Methodology) خاص خويش است. معرفت ديني نيز بايد از رهگذر متد و مباني مضبوط آن فراچنگ آيد و بر همان اساس مورد نقد و داوري(#valuation) قرار گيرد. پشت كردن به اين مطلب در پي آورنده دو خطر بزرگ در باب معرفت ديني است: 1- آنارشيزم معرفتي(#pistemological Anarchism): هنجارشكني و گريزش از منطق فهم دين - كه در كتاب و سنت پيامبر(ص) و ائمه معصومين(ع) تبيين شده است و عالمان دين در طول تاريخ به تدوين و تنقيح و تفريع فروع آن همت گماشته اند گشاينده باب تفسير به رأي و تحميل منويات خويش بر كتاب و سنت است. در اين صورت آشفتگي و هرج و مرج بزرگي در حوزه فهم دين رخ خواهد نمود و غبار آرا و اهداي ناشيانه وانديشه هاي نادرست بر چهره دين مي نشيند و حقيقت زيباي آن را در زير خود مدفون خواهد ساخت و هر كس هر چه را بخواهد، به نام دين و قرائتي از آن به خورد مردم خواهد داد. 2- نسبيت(Relativism) و شكاكيت(Scepticism): مجال گشايي نامضبوط و هنجارگريز براي هر تغيير و قرائتي از دين، زمينه ساز نفي هرگونه معرفت اعتمادپذير و لاجرم سلب امكان اثبات آموزه ها و تعاليم حقيقي دين است. استاد مصباح يزدي در اين باره مي گويد: «حاصلش اين است كه هر چه شما خواستيد كه به يك آيه اي، به يك روايتي، به يك دليل شرعي اي، به يك دليل قطعي اي استناد كنيد خنثي مي شود و مي گويند اين يك قرائت است، آن يك قرائت ديگر. پس تمام استدلالات شما در مورد دين خنثي مي شود، انگار هيچ دليلي بر حقانيت هيچ مطلبي از مطالب دين وجود ندارد...»، {V(هفته نامه پرتو، شماره 23، چهارشنبه 29 دي 1378، ص 8)V}. خلاصه آن كه: اولاً؛ اختلاف قرائت در همه مسائل اسلامي نيست و تنها در برخي از امور است. ثانياً؛ در اموري نيز كه اختلاف قرائت هست دين احتمال هرگونه قرائتي را برنمي تابد. مسأله اختلاف فتاواي فقها نيز به يك معنا، نوعي اختلاف قرائت است، ليكن اختلاف در فروع و جزئيات احكام، آن هم در مسايل غيرضروري. ما بامسأله اي كه امروزه به نام اختلاف قرائت در دين مطرح مي كنند، آن را به تمام ابعاد دين توسعه مي دهند، فاصله بسياري دارد. زيرا همه اين تفاوت ها در دايره يك قرائت واحد از دين؛ يعني، قرائت «ثقلين» قرار دارد. ثالثاً؛ قرائت هاي احتمالي مختلف همه هم سطح نيستند، برخي صحيح و برخي سقيمند.